Tận dụng phụ phẩm trong sản xuất nông lâm nghiệp để tạo thành năng lượng phục vụ sản xuất là mục tiêu của dự án “Công nghệ khí hóa sinh khối – Giải pháp năng lượng bền vững cho chế biến nông sản và quản lý chất thải ở nông thôn Việt Nam” (BEST). Với sự tài trợ của Liên minh châu Âu, dự án được triển khai tại 4 tỉnh Thái Nguyên, Lào Cai, Tuyên Quang và Yên Bái từ năm 2020 – 2024.
Dự án do Oxfam tại Việt Nam quản lý và phối hợp thực hiện cùng Trung tâm Nghiên cứu, Tư vấn Sáng tạo và Phát triển Bền vững (CCS).
Theo khảo sát của dự án, hiện nay, đa số các doanh nghiệp, hộ sản xuất nông sản đều sử dụng than và củi để đốt trực tiếp trong chế biến. Phương thức chế biến này gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng xấu sức khỏe người dân, tăng chi phí sản xuất và giảm chất lượng sản phẩm.
Thiết bị khí hóa sinh khối liên tục ứng dụng cho ngành chè cho quy mô siêu nhỏ – 2019, thử nghiệm và ứng dụng tại Thái Nguyên
Mô hình bếp đun khí hóa sinh khối bao gồm một lò phản ứng, tương tự như một bếp đơn giản, trong đó nhiên liệu sinh khối rắn được đưa vào. Tuy nhiên, việc cung cấp không khí cho nhiên liệu cần được kiểm soát chặt chẽ để cho phép chỉ đốt một phần của nhiên liệu. Trong quá trình này các loại khí sinh ra được giữ lại và có thể được sử dụng như một nhiên liệu khí. Giải pháp năng lượng này khi được áp dụng sẽ đem lại nhiều giá trị cho các đối tượng hưởng lợi về kinh tế, nhận thức và đào tạo nguồn nhân lực tại vùng nông thôn của tỉnh, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, bảo vệ môi trường sinh thái.
Thông qua việc thúc đẩy công nghệ khí hóa sinh khối ở quy mô nhỏ phù hợp với khả năng tài chính và công nghệ của doanh nghiệp, và phát triển hệ thống dịch vụ hỗ trợ tại địa phương. Dự án kỳ vọng sẽ triển khai rộng rãi mô hình tại nhiều địa phương trên cả nước, góp phần cung cấp nguồn năng lượng sạch với giá rẻ, góp phàn giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Công nghệ lò đốt VCBG đã được Oxfam và CCS thử nghiệm tại Thái Nguyên năm 2018/19, cho thấy phù hợp với khả năng tài chính của doanh nghiệp nhỏ và hộ nông dân chế biến nông sản. Và để nhân rộng mô hình, Dự án “Công nghệ khí hóa sinh khối – Giải pháp năng lượng bền vững cho chế biến nông sản và quản lý chất thải ở nông thôn Việt Nam” (BEST) do EU tài trợ sẽ được thực hiện trong 4 năm từ 2020 – 2024 tại các tỉnh Thái Nguyên, Lào Cai, Tuyên Quang và Yên Bái.
Bà Vũ Quỳnh Hoa – Phó Giám đốc Quốc gia Oxfam tại Việt Nam – cho hay, Dự án BEST nhằm giải quyết các vấn đề cốt lõi thông qua việc thúc đẩy VCBG ở quy mô nhỏ để phù hợp với khả năng tài chính và công nghệ của doanh nghiệp, hộ gia đình và phát triển hệ thống dịch vụ hỗ trợ tại địa phương. Dự án sẽ làm việc với 2.500 hộ chế biến nông sản và doanh nghiệp nhỏ, 100 doanh nghiệp cơ khí và 400 đơn vị cung ứng sinh khối.
Ông Koen Duchateau – Trưởng ban Hợp tác phát triển, Phái đoàn Liên minh châu Âu- đánh giá, Việt Nam đang có các chính sách nhằm thúc đẩy sản xuất và sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng gió, năng lượng mặt trời. Với việc sử dụng công nghệ khí hóa sinh khối trong chế biến nông sản trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa và các hộ sản xuất góp phần giảm việc sử dụng khí ga và than, đồng thời tận dụng được các nguồn phụ phẩm hiện có. Không chỉ tiết kiệm, hiệu quả về chi phí, giải pháp này còn góp phần tăng chất lượng sản phẩm, đem lại hiệu quả kinh tế và môi trường.
Theo thống kê của Bộ Công Thương, sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam hàng năm tạo ra khoảng 118 triệu tấn chất thải nông nghiệp, nhưng chỉ có 11% số này được sử dụng.
Hiện nay, thị trường Việt Nam đã có một số mô hình thiết bị năng lượng sinh khối, nhưng chưa có mô hình nào được áp dụng rộng rãi. Chính phủ cũng đã có chính sách khuyến khích đầu tư mạnh mẽ cho năng lượng sinh khối. Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ năng lượng sinh khối vẫn chưa khả quan. Nguyên nhân sâu xa của vấn đề này là chưa có mô hình công nghệ sinh khối phù hợp với khả năng tài chính và hạ tầng công nghệ của các địa phương. Mặt khác, thiếu hụt hệ thống hỗ trợ để triển khai mô hình, chẳng hạn vẫn chưa hệ thống thu mua nguyên liệu sinh khối vốn nằm rải rác…
Trong khi đó, một lượng lớn phế phụ phẩm nông lâm nghiệp đang bị coi như chất thải, vứt bỏ và đốt gây ô nhiễm môi trường. Điển hình như tình trạng nông dân đốt bỏ rơm rạ sau mỗi vụ gặt vừa lãng phí, vừa phát thải lượng khí nhà kính rất lớn.
Công nghệ khí hóa sinh khối sẽ là giải pháp năng lượng bền vững cho chế biến nông sản và quản lý chất thải nông thôn ở Việt Nam. Để dự án trên không chỉ dừng ở 4 địa phương trên, nhiều ý kiến cho rằng, nhà nước cần tạo ra một môi trường chính sách phù hợp, ứng dụng công nghệ khí hóa liên tục, từ đó, sẽ nhân rộng số lượng doanh nghiệp sử dụng công nghệ này, nhu cầu với các xưởng cơ khí cũng như các cơ sở cung cấp sinh khối cũng tăng lên. Hệ sinh thái 3 bên nhờ đó sẽ bền vững.